Kerstmis 1944 in Leiden in de hongerwinter
(door Mevrouw M.A. Zwaan den Holland)

Volgens allerlei illegaal verspreide avondkrantjes zoals Trouw en de De Vliegende Hollander had Dolle Dinsdag (de eerste dinsdag in september 1944) ook voor West Nederland de bevrijding moeten brengen. Vol verwachting op de komst van de bevrijders stonden we op de hoek van ’t Gangetje en de Breestraat toen de duitsers ons met geweervuur uiteenschoten.

Vanaf die dag werden de toch al zware “verordeningen” nog strakker aangehaald en strenger gecontroleerd. ’t Leven werd harder, bedreigender en angstiger, de bevolking wanhopig en ziek.

Kerkbezoek was nog net niet verboden en in die zware periode uit ons leven waren de kerken dan ook overvol. Elektriciteit werd nauwelijks geleverd, gebruikte je meer dan was toegewezen, werd je afgesloten. Huiswerk maakten we bij ’n kaarsje, met potlood, op ‘gewassen’ krantenpapier.

Wanneer de duisternis was ingevallen, mocht geen enkel licht uit de huizen op straat zichtbaar zijn: eventueel overvliegende geallieerde vliegtuigen moesten misleid worden.

De voedselrantsoenen werden gekort en er was gebrek aan alles, bovendien zette ’t najaar vroeg en koud in.

En zo nadere ’t Kerstfeest.

De nachtmis, hoogtepunt in de katholieke kerstviering, kon geen doorgang vinden; er was voor de kerken geen verwarming en verlichting en ’t zou ’n te zware onderneming zijn voor de hongerende kerkgangers in de zeer vroege donkere ochtenduren de kerkgebouwen veilig te bereiken.

Mijn vader, in de zomer van 1944 zestig jaar geworden, had midden in de stad ‘n bedrijf in technische oliën, vetten en teerproducten. De levering van de buitenlandse producten lag al 4 jaar stil en de binnenlandse artikelen, voor zover nog aanwezig, werden alleen verstrekt op ‘ toewijzingen’ bij door de bezetter aangewezen leveranciers.

Half november kwam zo’n toewijzing: bij de gasfabriek van Hoek van Holland kon ’n partij vaten watergasteer worden ingekocht. Voor de fabriek was dit ’n afvalproduct, maar bij de boeren toen gewild voor ’t teren van schuren en hekken en daarom werd ’t als ruilmiddel gebruikt tegen aardappelen, wortels-uien-bieten, melk-kaas-boter en graanproducten.

De vrachtwagens van het bedrijf waren al in ’41 en ’42 “gevorderd” en het kostte nogal wat inspanning ’n beurtschipper bereid te vinden de vracht op te halen. Gebroeders Baak uit Hoogmade hadden benodigde papieren om te kunnen uitvaren maar groot was de schrik toen bleek dat ’t adres van de gasfabriek de kade was van de Nieuwe Waterweg, dicht bij open zee! Gebroeders Baak waren slechts in ’t bezit van ’n binnenvaartscheepje van gemiddelde grootte, allerminst zeewaardig.

Na veel overleg en ’t goed bestuderen van de Enhuizer Almanak wat betrof ’t weer en de eb- en vloedstanden, werd ’n dag van afvaart bepaald, ’n overnachting aan boord en de terugvaart op de volgende dag.

Mijn Vader met twee schippers vertrokken met regen, maar och, dat was de tijd van ’t jaar ”en” zei mijn Vader altijd “het meeste valt ernaast”. Naarmate echter de dag vorderde begon er wind op te steken die aanwakkerde tot storm. Eenmaal de laatste sluizen gepasseerd, was ’t scheepje, dat geladen was met lege vaten die zouden worden ingeleverd, moeilijk hanteerbaar op de hoge golven maar men bereikte zonder ongelukken de hoge kade van de gasfabriek.

De mannen gingen in ’t aardedonker van boord, blij weer vaste grond onder de voeten te voelen. Met behulp van ’n “knijpkat” werd op de kade rondgekeken. De partij vaten watergasteer lag niet ver verwijderd maar behalve dat lag er nog veel meer: een zeer groot aantal vaten petroleum! Petroleum werd vervoerd in ’n speciaal soort fusten met rolbanden eromheen en met behulp van ’t schaarse lichtje uit de knijpkat waren op de bodems van die fusten de codetekens voor petroleum nog net leesbaar. Goud lag daar op die kade! Plotseling klonken duitse commando’s en de drie werden terig aan boord gejaagd; ’t terrein werd dus zorgvuldig bewaakt!

Die nacht werd er niet geslapen aan boord maar ’n groot en gevaarlijk plan besproken. Met behulp van de storm die alle geluid overstemde, met behulp van de golven die ’t schip telkens hoog optilden en met de meegebrachte strijken brachten de drie mannen twee vaten petroleum naar de ligplaats en verstopten ze in ’t vóóronder. Méér vaten meenemen was helaas niet mogelijk, ’t schip zou te zwaar belast worden.

Toen ’t licht begon te worden werd zo snel mogelijk de vracht teer aan boord genomen en na tweemaal gecontroleerd te zijn door de wachtlopende duitsers, die’t vooronder vergaten, werd de thuisreis aanvaard. Om ± 5 uur ’s middags arriveerde ’t schip aan de kade van de Nieuwe Rijn, t.o. Vlieland.

Opnieuw moest ’n gevaarlijk karwei geklaard worden want de vaten moesten over ’n afstand van ± 200 m over de straatkeien naar ’t pakhuis worden gerold. Dat brengt een hoop lawaai en heisa mee en zou snel de aandacht kunnen trekken van de duitsers, bovendien waren die vaten niet geschikt om over de “Leidse kinderhoofdjes” gerold te worden.

Er werd afgesproken dat Vader zelf de twee vaten petroleum naar huis zou rollen en ze onmiddelijk zou verbergen achter lege fusten onder ’n afdak. Het vloeibare goud was juist goed weggestopt toen drie duitsers bij de losplaats verschenen, de begeleidende papieren opeisten en de vaten gingen controleren. Nog maar nauwelijks met ’t tellen begonnen overviel hun ’n zware regenbui en nog lang niet klaar met hun werk dropen ze drijfnat af.

Die avond is in Leiden en Hoogmade een uitvoerig reisverhaal verteld, moesten doodvermoeide mannen al hun kleren laten drogen en achter ’n potkacheltje bijkomen van de zware spanning van de tocht en eenieder vroeg zich af wat er zou gaan gebeuren met de twee fusten van elk ± 250 liter!

Mijn vader wist daar wel raad mee! Als hij ’n karwei begon wat ’t resultaat al bepaald!

De vaten zijn leeggetapt in kleine petroleumbussen en zelfs in flessen, overal vandaan gescharreld! ’n Hels karwei want geen druppel mocht verloren gaan. De olie werd verdeeld over de Leidse katholieke kerken. Er werden stallantaarns geleend bij de boeren rondom de stad en eveneens afgeleverd op de pastorieën. Veel mensen hebben eensgezind aan deze uiterst geheime actie meegewerkt.

Kort voor de Kerstdagen kon ’t bericht verspreid worden dat op plaatsen in de stad de nachtmis met Kerstmis zou doorgaan. Dat vooruitzicht was ’n lichtpunt in de zwarte duisternis van ’t leven toen.

De stallantaarns verspreiden in de kerkgebouwen ’n warm aandoend, zacht deinend licht in die bijzondere Kerstnacht 1944, juist voldoende om ’n plaatsje te zoeken en dat zonder ongelukken te bereiken. In de looppaden tussen de kerkbanken waren tientallen extra stoelen bijgeplaatst en al ’n half uur vóór de nachtmis begon was geen plek meer te vinden.

Op handkarren en bakfietsen zonder banden werden oude en ziekelijke mensen, onder schamele dekens toegedekt, in die koude nacht naar de kerken vervoerd. Ook op transportfietsen waarvan de vlees- en broodmanden waren verwijderd, werden op ’n plankje bedekt met ’n kussen, gebrekkigen en invaliden ter kerke gereden.

Vurige gebeden om uitkomst zijn omhoog gezonden en ’t geluid van de uit volle borst meegezongen kerstliederen galmden door de straten en over de pleinen rondom de kerkgebouwen.

Twee vaten petroleum, met gevaar voor eigen leven gestolen van de duitsers, waren niet in staat geweest de duizenden kerkganger lichamelijk te voeden maar hebben wél gezorgd voor Geestelijk Voedsel.

’t Goud op de kade van Hoek van Holland was omgezet in ’n gouden schijnsel van ’n duistere kerstnacht.

Met mijn handtekening onder deze kerstherinnering 1944 wil ik aangeven dat niets ervan is verzonnen.
Alles is echt gebeurd. M.A. Zwaan den Holland.

27 April - Zondag van Barmhartigheid

Paus Johannes Paulus II kapel

Zoals u weet zal Paus Johannes Paulus II op 27 april samen met Paus Johannes XXIII Heilig verklaard worden.

De aanbiddingskapel met zijn reliek zal dus vanaf 27 april a.s. de Paus Johannes Paulus II-kapel gaan heten.

Natuurlijk willen we deze dag met elkaar vieren. We hebben een heel programma samengesteld

Middagprogramma

• 14.30 Inloop 
• 15.00 Getuigenissen en herinneringen aan de Heilige Paus Johannes Paulus II
• 15.30 Live verbinding met onze voormalig kapelaan Don Remery in Rome
• 15.50 Opening van de kapel
• 16.30 Afsluiting programma

* Aansluitend gaat de Aanbidding om 17.00 uur en de Heilige Mis van 18.00 uur gewoon door. 

Getuigenissen

Daarnaast willen we op de site getuigenissen en herinneringen plaatsen die u hebt over Johannes Paulus II. 
Dit mogen verschillende dingen zijn bijvoorbeeld:

• verhalen van een ontmoeting (evt met foto)
• een indruk die u had op afstand
• waardoor hij u heeft geraakt
• wat de aanwezigheid van de reliek in de aanbiddingskapel voor u betekent. 

U kunt aangeven of uw verhaal met naam of anoniem op de site mag komen.
Het zou mooi zijn als we op 27 april vele mooie, leuke en ontroerende verhalen hebben.

De Reliek

Zoals u misschien ook heeft meegekregen is er in Januari uit een kerk in Italie een bloedreliek van de Zalig paus Johannnes Paulus II gestolen. Aangezien ook de Lodewijkkerk een bloedreliek heeft van deze bijna Heilige paus, kwam het Leidsch Dagblad langs om te kijken wat dat nou precies is. U kunt het artikel HIER vinden.

Paastriduum

Donderdag 17 april Witte Donderdag

Viering van de instelling van de H. Eucharistie, van het Sacrament van het priesterschap en van het gebod van de naastenliefde.
19.00 uur Heilige Mis
Nadien aanbidding bij rustaltaar tot 21.00 uur.

Vrijdag 18 april Goede Vrijdag

Het Lijden en Sterven van de Heer
14.00 uur Biechtgelegenheid
15.00 uur Kruisweg in de kerk
16.15 uur Tocht met het kruis door de stad.
Hooglandsekerk – Lodewijkkerk. Nadien sobere maaltijd. Opgave bij This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
19.00 uur Plechtigheden van Goede Vrijdag
Passie-evangelie, universele voorbede, Kruisverering en H. Communie

Hieronder vind u een filmpje met een impressie van de Tocht met het Kruis

GEEN 24-uurs aanbidding

Zaterdag 19 april Stille Zaterdag

De Kerk waakt met Maria bij het graf.
20.00 uur Paaswake
Met enkele volwassenen die gedoopt en in de Kerk opgenomen worden 

Zondag 20 april Paaszondag
Verrijzenis van de Heer

10.00 uur Heilige Mis

Maandag 21 april - 2e Paasdag

10.00 uur Heilige Mis

Op 1ste en 2de Paasdag is er GEEN Aanbidding om 17.00 uur en GEEN Avond Heilige Mis om 18.00 uur  

Hieronder ziet u een filmpje met een impressie van de Tocht met het Kruis
{youtube}NrDgoCt_gzM{/youtube}

Jongerenbedevaart naar Istanbul

Zo’n mooie, indrukwekkende reis valt maar moeilijk in een kort verslag weer te geven. Voorafgaand aan de reis waren er al twee voorbereidingavonden geweest om elkaar wat beter te leren kennen, en iets meer te leren over Istanbul en de Islam.

Uiteindelijk was het 4 april dan zover: we vertrokken om 08.00 uur naar Istanbul. Na een 3 uur durende vlucht en een busreis van 40 minuten kwamen we aan bij ons hotel. Na een korte pauze, om de spullen weg te zetten, hadden we een ontmoeting met fr. Bulai van de St. Anthony church (waar we ook de kapelaan ontmoetten), een Mis in de St. Lodewijk of France kapel, en een gezellig diner. De dag werd afgesloten met Aanbidding.

Zaterdag begon de dag met de Mis in de Italiaanse parochie. Na de Mis volgde een lange, mooie wandeling door Istanbul naar de Hagia Sophia. Na een bezoek aan deze voormalig kathedraal en moskee, en na een heerlijke lunch, zijn we naar de Grieks Orthodoxe kerk gewandeld. Hier hebben we een Vesperviering meegemaakt, en aan het einde van deze viering hebben we de kans gehad om de patriarch van Constantinopel te ontmoeten. Na een wandeling terug langs nog twee kerken, en een heerlijk diner, werd de dag weer afgesloten met Aanbidding.

Op zondag vierden we de Mis met de parochianen van de St. Anthonychurch. Na de Mis hadden we een ontmoeting met leden van Lectio Mariae. Zij vertelden wat Lectio Mariae inhoudt, en we hebben een bijeenkomst van hen mee mogen maken. Na deze ontmoeting was er tijd om zelf er op uit te trekken in Istanbul. Aan het einde van de middag was er een indrukwekkende ontmoeting met leden van de Turks Charismatische beweging. Een aantal van hen vertelden hun verhaal, wat heel erg indrukwekkend was. Zij nodigden ons ook uit om deel te nemen aan een viering van hun. Na het diner was er de mogelijkheid om alle indrukken weer even bij God neer te leggen, in de Aanbidding.

En toen was helaas al weer onze laatste dag van deze bijzondere reis aangebroken. Na de Mis in de St. Peter and Paul church, die overigens in het Nederlands, Engels, Latijns en Italiaans was, was het tijd om onze koffers weer in te pakken. Aangezien we pas om 22.00 uur gingen vliegen hadden we nog wel wat tijd over, dus hebben we een bezoek gebracht aan de Blauwe Moskee. Na dit bezoek zijn we ook nog in de Basiliek Cisterna geweest. Na een wandeling terug, en een lunch, was het dan toch echt tijd om weer in de bus te gaan naar het vliegveld.

Onder de indruk van alle verhalen, alle mooie / bijzondere dingen die we gezien hebben, de vele gesprekken en contacten die we opgedaan hebben, was het weer tijd om naar Nederland terug te keren. We mogen terug kijken op een bijzondere , indrukwekkende, mooie reis naar Istanbul. 

Alexandra Rijsdijk